Badanie neuropsychologiczne, inaczej zwane badaniem funkcji poznawczych (bardzo często nazywane również potocznie badaniem pamięci) jest – obok badania neuroobrazowego - jednym z podstawowych elementów procesu diagnostycznego w schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego i demencjach.

W odróżnieniu od badań neuroobrazowych (tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego mózgowia), które w najbardziej powszechnym i podstawowym zastosowaniu pozwalają określić, jak nasz mózg wygląda (czyli strukturę mózgu), rolą badania neuropsychologicznego jest określenie, jak nasz mózg funkcjonuje.

Kiedy warto wybrać się do neuropsychologa?

Wskazaniem do konsultacji neuropsychologicznej są sytuacje, w których obserwujemy u siebie pogorszenie funkcjonowania zawodowego lub codziennego w wyniku osłabienia funkcji poznawczych:

• pamięci (trudności z zapamiętywaniem nowych informacji, z pamiętaniem o spotkaniach, o miejscach odkładania przedmiotów, z pamiętaniem zdarzeń z odległej przeszłości, z przypomnieniem sobie znanych nazwisk lub nazw przedmiotów)
• uwagi (trudności z koncentracją podczas rozmowy lub czytania, trudności z wykonywaniem dwóch czynności jednocześnie, z przełączaniem uwagi z jednego zadania na kolejne)
• mowy (trudności ze zrozumieniem wypowiedzi innych osób, z budowaniem płynnej wypowiedzi, czytaniem lub pisaniem, przestawianie liter podczas mówienia)
• funkcji wzrokowo-przestrzennych (trudności z odnajdywaniem drogi, orientacją w terenie, trudności z widzeniem pomimo prawidłowych wyników badania okulistycznego)
• funkcji wykonawczych (trudności z planowaniem dnia, dostosowywaniem się do zmian, korzystaniem z urządzeń czy sprzętów, z korzystania z których nie było dotychczas problemów)

Jak przebiega badanie neuropsychologiczne?

Pierwszym etapem badania jest zebranie wywiadu od pacjenta i/lub rodziny oraz zapoznanie się z dokumentacją medyczną. Następnie neuropsycholog przeprowadza badanie wybraną skalą przesiewową, którego wyniki pozwalają zorientować się, czy mamy do czynienia z klinicznie istotnym osłabieniem funkcjonowania mózgu oraz które z funkcji są zachowane, a które zaburzone. Wyniki te pozwalają ustalić kierunek badania pogłębionego (o ile takie uzna się za potrzebne).

Badanie neuropsychologiczne nie polega na poddaniu każdego pacjenta badaniem przy pomocy jakiegoś jednego uniwersalnego testu (jak to często ma miejsce, gdy bada się każdego „testami organicznymi”). Badaniem neuropsychologicznym nie jest także badanie sprawności intelektualnej skalą inteligencji! Każdorazowo – w oparciu o dane z wywiadu i dokumentacji medycznej pacjenta – stawia się indywidualne hipotezy i dobiera narzędzia tak, by badały to, co u konkretnej osoby badać się powinno.

Po co nam ocena neuropsychologiczna?

Badanie neuropsychologiczne pozwala odpowiedzieć na kilka istotnych pytań, które pojawiają się w sytuacji, gdy obserwujemy u siebie lub osoby bliskiej osłabienie sprawności poznawczej.

• Po pierwsze: czy mamy do czynienia z dysfunkcją ośrodkowego układu nerwowego czy źródeł spostrzeganych trudności należy szukać w czynnikach „pozaneurologicznych”?
• Po drugie: czy spostrzegane deficyty poznawcze wiążą się z naturalnym, fizjologicznym procesem starzenia się mózgu, czy z rozwijającą się chorobą oun?
• Po trzecie: czy zaburzenia pamięci wiążą się z wczesną fazą choroby otępiennnej czy z depresją?
• Po czwarte: o jakim rodzaju choroby mózgu możemy wnioskować na podstawie zaburzonych i zachowanych funkcji?
• Po piąte: czy i w jakim stopniu uraz czaszkowo-mózgowy, udar mózgu lub inna przyczyna uszkodziły funkcjonowanie poznawcze chorego?
• Po szóste: które z zachowań i trudności chorego wynikają z uszkodzeń mózgu, jak je rozumieć i jak sobie z nimi radzić?
• Po siódme: które z zachowań i trudności chorego wynikają z uszkodzeń mózgu, jak je rozumieć i jak sobie z nimi radzić?

Autor tekstu: Katarzyna Malcher