Zespół lęku napadowego
Zespół lęku napadowego jest jedną z najczęściej rozpoznawanych nerwic lękowych. Głównym objawem są nawracające, pojawiające się nagle, bez uchwytnej dla pacjenta przyczyny, epizody bardzo silnego lęku. Nie można się przed nim zabezpieczyć, aby go uniknąć, ani nie można go przewidzieć. Napady paniki nie są związane z żadnym konkretnym wydarzeniem, które realnie zagrażałoby życiu lub nosiło jakiekolwiek znamiona niebezpiecznego. Paradoksalnie – często pojawiają się w sytuacjach bezpiecznych lub neutralnych – dom, komunikacja miejska, sklep itp.
W napadach paniki pojawiają są charakterystyczne objawy somatyczne:
- kołatania serca,
- drżenie rąk i/lub ciała
- miękkie nogi („gumowe” albo „nogi z waty”)
- poczucie duszności lub hiperwentylacja
- ból w klatce piersiowej, głowy, żołądka itp.
- poczucie „opaski” na głowie
- mroczki przed oczami
- suchość w ustach
- pocenie się
- nudności
- poczucie omdlewania/umierania/”wariowania”
- poczucie derealizacji i/lub depersonalizacji
- parestezje – mrowienia w różnych częściach ciała itp.
Pojedynczy epizod napadu lęku może trwać od kilku do kilkudziesięciu minut jednak nie dłużej, niż 2 godziny. Swoje maksymalne natężenie lęk osiąga w ciągu 2-10 minut, po czym powoli samoistnie ustępuje.
Częstotliwość napadów jest zmienna – od epizodycznych (jeden na kilka miesięcy) po bardzo częste (kilka na dzień). Epizody mogą się pojawiać zarówno w dzień jak i w nocy. Zarówno częstotliwość, zespół objawów jak i długość trwania napadu panicznego są indywidualne i u każdej osoby wygląda to inaczej.
Nie ustalono dotąd przyczyny powstawania napadów paniki. Do czynników leżących prawdopodobnie u podstaw napadów lęku zalicza się:
- skłonności genetyczne
- stres
- traumatyczne przeżycia (choroby, wypadki itp.)
- czynniki meteorologiczne (pogoda)
Napady lękowe mogą występować z innymi chorobami i zaburzeniami:
- zespół lęku uogólnionego (GAD)
- fobie
- reakcja na ostry stres (ASD)
- zaburzenia adaptacyjne
- tężyczka
- nadczynność tarczycy
- padaczka
- ostra niedokrwienna choroba serca i in.
Mężczyźni – 1,3%
Kobiety - 3,2 %
U około 3% populacji ogólnej odnotowuje się w ciągu 6 miesięcy napady lęku zbyt rzadkie lub o zbyt małym natężeniu, aby postawić diagnozę o zaburzeniu, zaś u dalszych 6% ogólnej populacji odnotowuje się występowanie napadów lęku zbyt słabych lub rzadkich do postawienia diagnozy zaburzenia w ciągu całego życia.
pierwsze objawy napadów paniki pojawiają się między 20 a 25 r.ż., lecz mogą również występować później. Kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni.
Unikanie
Jeden z najczęściej wykorzystywanych przez pacjentów mechanizmów radzenia sobie z lękiem, a równocześnie jeden z najbardziej podtrzymujących całe zaburzenie. Lęk jest jedyną emocją nasilającą się dzięki unikaniu – im więcej/częściej czegoś unikamy -> tym bardziej narasta lęk przed tym -> tym bardziej tego unikamy itd.
W terapii dąży się przede wszystkim do wyeliminowania unikania z zachowania pacjenta. Jest to jedno z najtrudniejszych do wyrugowania nie przystosowawczych i ograniczających funkcjonowanie zachowań.
Skanowanie ciała
Charakterystyczne zachowanie pacjentów zmagających się z napadami paniki – intensywne obserwowanie swojego ciała, reagowanie lękiem na najmniejsze zmiany w ciele („drżenie serca”, napięcie, duszność itp.) i interpretowanie (często fizjologicznych) zmian w ciele lub czynników zewnętrznych (np. parne i duszne powietrze przed burzą) jako zwiastujących napad paniki, co w efekcie istotnie wpływa na wzrost lęku i często prowadzi do napadu paniki.
Lęk przed lękiem
Wtórny do napadów paniki. Jest to tzw. Lęk partycypacyjny. Pojawia się, gdy pacjent obawia się, że złe samopoczucie, napad paniki i lęk powrócą. Jeden najczęstszych mechanizmów podtrzymujących lęk:
pacjent doznał napadu paniki -> obawia się, że znów będzie się tak źle czuł -> odczuwa lęk już teraz
-> skanuje ciało w poszukiwaniu objawów lęku -> lęk narasta -> objawy nasilają się -> interpretacja poznawcza -> napad paniki.
Zespół lęku napadowego najczęściej leczy się lekami z grupy:
- SSRI (escitalopram, paroksetyna, fluoksetyna)
- benzodiazepin (oksazepam, lorazepam)
- neuroleptyki o działaniu zmniejszającym niepokój (chlorprotiksen)
- hydroksyzyna i in.
Remisja następuje po 4 do 12 tygodni leczenia.
Przede wszystkim – nie podtrzymuj unikania. Zachęcaj (ale nie zmuszaj) do podejmowania działań narażających na lęk, ale też nie wyręczaj w sytuacjach trudnych dla pacjenta. Wspieraj i chwal za najdrobniejsze postępy. Nie tłumacz, że „nie ma się czego bać” – Wasi bliscy zmagający się z lękiem też to wiedzą. Tym bardziej ich to złości i frustruje, że odczuwają lęk w sytuacjach niezagrażających.
Nie wyśmiewaj – pacjenci wstydzą się swoich lęków. Powiedz, że rozumiesz ich uczucia. Każdy z nas się boi od czasu do czasu. Oni po prostu częściej i bardziej intensywnie.
Bądź stanowczy – wielu pacjentów manipuluje (świadomie lub nie) swoimi bliskimi, aby pomogli im w unikaniu sytuacji lękotwórczych. Nie daj się wkręcić!
Jeśli Twój bliski podejmie terapię, być może będziesz potrzebny jako ko-terapeuta. Zgódź się. To znacznie usprawni i przyspieszy terapię.
Znajdź kogoś bliskiego lub grupę wsparcia, która pomoże Tobie w radzeniu sobie z różnymi emocjami, jakie mogą się pojawić wskutek interakcji z osobą lękową. Nie miej pretensji, ani nie mów mu/jej, jak bardzo masz już dość i jak bardzo jesteś zmęczony jego/jej lękami. To bardzo frustrujące. Nasi bliscy też nie marzyli o tym, aby się ustawicznie bać. Ich też to męczy, zawstydza, złości i frustruje. Te emocje tylko potęgują stres i prowadzą do wzrostu lęku.
Niezbędna w leczeniu zespołu lęku napadowego. Za najbardziej skuteczną uznaje się terapię poznawczo-behawioralną, która łączy:
- psychoedukację (niezbędna dla zrozumienia mechanizmu powstawania lęku)
- terapię poznawczą
- terapię bahawioralną - ekspozycje (wyobrażeniowe + in vivo)
Terapia zespołu lęku napadowego trwa od kilku do kilkunastu spotkań.