Zniekształcenia poznawcze- błędy w myśleniu
- Szczegóły
- Agnieszka Nomejko
Myślenie w kategoriach "wszystko albo nic" (myślenie czarno-białe, dychotomiczne). Skrajne ocenianie sytuacji, np. tylko w dwóch kategoriach: sukcesu i porażki, bez kontinuum. „Albo odniosę całkowity sukces, albo to będzie totalna klapa”, „wszystko musi być na 100%”, „jest się albo pięknym, albo brzydkim”.
Katastrofizacja polega na przewidywaniu przyszłości, ale w najgorszym możliwym wariancie. Często przewidywania te nie są oparte o żadne dowody. „Na pewno będę miała wypadek w drodze do Warszawy i skończy się to tragicznie”, „Nie tylko nie zaliczę tego egzaminu, ale też wyrzucą mnie ze studiów i nigdy nie znajdę pracy”.
Lekceważenie lub pomijanie pozytywnych informacji osoby pogrążone w depresji mają tendencję do przypisywania sobie porażek, a losowi sukcesów. Np. w przypadku oblania sprawdzianu/ egzaminu pomyślą, że to ich wina, bo są mało inteligentne. Nie wezmą pod uwagę innych czynników: zmęczenia, duszności w sali, stresu, poziomu trudności pytań. Natomiast w przypadku otrzymania pozytywnej oceny przypiszą to szczęściu, łatwości pytań. Nie inteligencji czy konkretnym zdolnością.
Uzasadnianie emocjonalne - często nie opieramy naszych ocen o fakty, ale o poczucie. „Czuję, że im się nie podobało, więc mi nie wyszło, ale tak naprawdę to od nikogo nie usłyszałem, że się nie udało”. „Wstydzę się, więc to co powiedziałem musi być strasznie głupie”; „Czuję się beznadziejnie, więc moje życie jest beznadziejne”.
Jakie są przyczyny depresji
Etykietowanie – polega na przyklejaniu sztywnych, ogólnikowych etykietek sobie i innym, np. "jestem głupi, brzydki, leniwy"; „ona jest fałszywa”.
Wyolbrzymianie/umniejszanie - wyolbrzymiamy negatywne aspekty i/lub umniejszamy pozytywne, zamiast opierać się na rozsądnych przesłankach w ocenie siebie, innych osób lub sytuacji.
Selektywna uwaga – skupianie się na negatywnych elementach sytuacji, przy pomijaniu tych pozytywnych. „Projekt udał się na 90 procent, pomińmy to i zastanówmy się czemu nie na 100?”.
Czytanie w myślach - polega na nieuzasadnionym przekonaniu, że wiemy co myślą inni, bez uwzględnienia wielu różnych możliwości. „Na pewno mnie nie lubi”, „Myśli, że jestem nieudacznikiem”. Przekonanie to działa również w drugą stronę: „powinna była wiedzieć jak się czuję i czego potrzebuję”.
Nadmierne uogólnianie - to wyciąganie ogólnego, negatywnego wniosku o całokształcie swojej osoby, na podstawie oceny fragmentu naszego życia „Nie spodobałam się temu chłopakowi, więc jestem beznadziejna”, „nie rozumiem fizyki, więc jestem idiotą”, „zapomniałam tekstu, więc nigdy nie poradzę sobie z żadnym przemówieniem”.
Personalizacja - to wiara w to, ze jesteśmy powodem negatywnych zachowań innych ludzi,„była wściekła- zrobiłam coś nie tak”.
Nadużywanie imperatywów: "muszę", "powinienem", „nie wolno” zamiast „chcę” i „nie chcę”, np. „muszę w życiu osiągnąć sukces i zarabiać wiele pieniędzy”, „trzeba być bardzo atrakcyjnym fizycznie”.